Mỗi vị tán mịn để riêng. Khi dùng thì hợp lại, mỗi lần 1 – 3g uống với nước sắc Đậu xị (9g). Thêm ngoáy họng cho nôn
2. Dùng pháp tiêu
Thức ăn đã xuống dạ dày khoảng 1 tiếng, nhưng không tiêu được, đầy chướng, ậm ạch ,nê trệ , đau bụng, buồn nôn. - Bảo Hoà Hoàn ( Đơn khê tâm pháp) : Sơn tra 240g Thần khúc 80g , Bạch linh, Bán hạ nn 120g, La bạc tử, Mạch nha, Trần bì, Liên kiều nn 40g .Tán, hồ viên. Uống 6 - 12g / lần với nước sắc Mạch nha sao. Hoặc sắc thang. Gia giảm :
Do ăn tôm cua cá : gia Tô diệp, Kinh giới , Trần bì Mộc hương , gừng
Do ăn thịt mỡ : gia sơn tra thảo quả .
Do ăn ăn trứng : gia gừng, tỏi, hoặc Đậu khấu Trần bì, Đậu xị, gừng
Do ăn rau củ sống, trái cây: Mộc hương, Sa nhân, Bào khương,
Do án ngũ cốc : gia Mạch nha, Cốc nha, Thần khúc, Sa nhân, Kê nội kim.
Do ăn cơm nếp: dùng rượu sao thuốc rồi mới sắc uống
Kiêm tỳ hư : gia Bạch truật.
Nếu bệnh nhẹ hơn : bỏ Bán hạ, La bạc tử, Liên kiều gia Bạch truật, Bạch thược
Ghé đàm nhiệt gia Bạch truật, Hậu phác, Hương phụ, Chỉ thực, Hoàng cầm.
- Bình Vị Tán : Thương truật, Hậu phác, Trần bì nn 8g, Cam thảo ( sao ) 4g, Táo 2 quả , Khương 2 lát điều hòa tỳ vị.
Tán bột mịn mỗi lần uống 6 - 12g với nước sắc Gừng, Táo. Hoặc dạng thuốc thang . Gia giảm :
+Thực trệ nặng : gia Thần khúc, Sơn tra, Mạch nha, Lại phục tử (La bặc tử),
+ Nội thấp trệ /ngoại cảm hàn (nôn bụng đầy, sốt sợ lạnh): gia Hoắc hương, Bán hạ là Bát Hoán Kim Chính Tán
+ Thấp nhiệt nặng : gia Hoàng cầm, Hoàng liên
+ Cả trung và hạ tiêu đều thực tích : bụng đầy trướng, đại tiện táo kết, gia Đại hoàng, Đại phúc bì, La bạc tử, Chỉ xác. Dùng thận trọng đối với phụ nữ có thai, người già,
-Thương Thực (Thuốc Nam Châm Cứu )
Hương phụ 20. Mộc hương 16. Trần bì, chỉ xác. Sơn tra .Thần khúc nn 12g . Gia giảm :
+ Nôn mửa, ỉa lỏng : bỏ Chỉ xác thêm Hoắc hương 16g.
+ Phân trắng, nhiều nước: bỏ Chỉ xác, thêm Hoắc hương, Sa nhân 12g, Can khương 4g.
+ Phân bón tắc, mê sảng : thêm Đại hoàng 12g. để thông phủ khí. Tỉnh thần.
-Thương thực 1 ( Nam dược thần hiệu ) Hoắc hương, Trần bì, Hậu phác, Nước gừng nn 1 phần . Sắc uố
-Thương thực 2 ( Nam dược thần hiệu ) Thanh bì 1 cân , Muối 51ạng, Chích thảo 61ạng, Hồi hương 41ạng Nước 2bát . Nấu khuấy liền tay cho cạn nước, để nhỏ lửa sấy khô
" Thương thực 3 (Nam dược thần hiệu ) Hoài sơn sao, Bạch chỉ tẩm mật 1 đêm sao khô. Liên nhục sao nn.Tán mịn, hoàn bằng hạt đậu xanh. Uống 40 – 50 viên/ lần với nước cơm. Có thể uống với nước sắc Trần bì. Hậu phác, nước gừng. Trị tỳ dương hư sau đợt bị thương thực hoặc trúng thực, điều trị củng cố.
3. Dùng pháp tả hạ
Tích trệ ở tiểu tràng , đại tràng. Ăn xong đã vài tiếng, nửa ngày, bụng dưới trướng trệ, đau quanh rốn không cho sờ nắn bụng, táo kết, nhiều ngày không đại tiện được. Dùng bài :
- Đại Thừa Khí Thang : Đại hoàng, Chỉ thực nn 12g, Mang tiêu 9g , Hậu phác 15g
II. TRÚNG THỰC - NHIỄM TRÙNG NHIỄM ĐỘC THỨC ĂN
MỨC NHẸ, TỰ XỬ LÝ TẠI NHÀ
* Triệu chứng : đau bụng từng cơn, thích chườm nóng , buồn nôn, sợ gió , sợ lạnh , chân tay lạnh , mặt trắng xanh
* Cách chữa : nấu nước gừng tươi, vỏ quýt, lá tía tô, củ sả ( một trong 4 thứ hoặc không đủ thì 1 hay 2 thứ cũng được ( Quan trọng nhât là vị gừng tươi ). Đổ 1 bát nước vào đun sôi từ 5-7 phút , uống nóng ngày 3 lần. Đồng thời lấy 1 nắm muối hột và 2 củ gừng tươi sắt lát, rang nóng, bọc vải chườm vùng đau và quanh rốn
2. Cảm khí hàn thấp ( ỉa chảy siêu vi thể nhẹ )
*Triệu chứng ; sốt nhẹ, đau bụng ít, đại tiện phân rất lỏng , nhieuf lần trong ngày
* cách chữa : Trà bạc hà Uống 3-4 tách trà bạc hà, tinh dầu bạc hà, nhai kẹo cao su. Ngăn chặn được sự tăng sinh siêu vi và tăng cường tiêu hóa thức ăn và trục xuất những khí độc trong dạ dày.
3. Nhiễm trùng thức ăn, mức nhẹ
* Triệu chứng : đau bụng ít , buồn nôn, ỉa lỏng vài lần trong ngày, không sợ gió , không sợ lạnh
* Cách chữa
-Berberin 50 mg uống 4 - 6 / ngày ( viên 100 mg uống 2 - 3 viên /ngày. Chia 2 – 3 lần
Trẻ em: tuỳ theo tuổi 1/2 - 3 viên 50 mg/lần x 2 lần/ngày.
Sau đó uống nước gạo rang hoặc viên Carbophos
- Carbophos 400 mg Người lớn : 2 viên x 4 lần/ngày. Nhai viên thuốc , uống với 1 cốc nước..
Trẻ em từ 3 đến 15 tuổi : 1/2 viên, 3-4 lần/ngày.
- Nước nấu gạo rang ; nữa bát gạo tẻ , rang cháy, sắc 1 lít nước trong 15 phút. Chắt nước sắc ra. Mỗi 10 phút uống lượng nước sắc bằng ½ tách trà . Sau 3-4 lẫn uống thì uống thưa ra , hết lượng nước sắc trong ngày
4.Nhiễm độc , dị ứng cua tôm cá mực biển
*Triệu chứng : ăn hải sản, nhất là hải sản đã ươn, khoảng một vài giờ sau ăn,
Mức nhẹ : người nôn nao , khó chịu , ợ hơi, buồn nôn , nôn. có thế nổi mề đay
* Cách chữa : Rau ngổ tươi từ 40g-80g rửa sạch ăn sống.
Mức nặng : mệt lả , khó thở , nôn , ỉa chảy, truỵ tim mạch, cần gọi ngay xe cấp cứu 115
5. Ngộ độc thuốc đông y
* Triệu chứng: Nhẹ: chóng mặt, nhức đầu, choáng váng, rạo rực khó chịu, tiếp theo là nôn mửa,
* Cách chữa : Lấy một bát đậu xanh giã nát, đun chừng 10 phút. Lọc nước, chia làm 2 phần, uống cách nhau 1-2 giờ
Nặng : nôn mửa nhiều, đau bụng, ỉa chảy, dần dần sắc mặt tái đi, khó thở, thở nhanh và nóng.Gọi gấp xe cấp cứu 115
6. Ngộ độc chất đạm động vật, thit , trứng , sữa
* Triệu chứng ; sau khi ăn một vài tiếng . nhẹ ; nê trệ , chướng bụng , khó chịu
Uống 2 muỗng dấm táo pha cùng một cốc nước ấm x 2- 3 lần / ngày
TRÚNG THỰC MỨC NẶNG
* Triệu chứng : Sau khi ăn hay uống một thực phẩm bị nhiễm độc, người bệnh thấy đột ngột có những triệu chứng (sau vài phút, vài giờ, có thể sau 1 ngày):
- Buồn nôn, nôn và ói mửa nhiều , đau quăn bụng , đi ngoài nhiều lần > 5 lần / ngày
- HC mất nước : khô miệng , môi , mắt trúng, khát nước , nước tiểu ít, sẫm màu.
- HC nhiễm khuẩn : sốt cao , môi khô , lưỡi bẩn , bạch cầu đa nhân trung tính tăng
- HC thần kinh mệt lả, vật và hoặc có thể co giật
- Trụy tim mạch mạch nhanh, huyết áp tụt
* Xử lý : tại phòng hồi sức chống độc của bệnh viện tuyến trên để được CẤP CỨU NGỘ ĐỘC THỰC PHẨM
BS Phạm Thị Mai -
Nguyên trưởng khoa Đông y - Bệnh Viện Đà Nẵng
BỆNH TIÊU HOÁ » Xử lý triệu chứng 
